|
مفهوم شناسی «تحول معنوی» در روانشناسی
|
مصطفی عرب پور*  ، مسعود جان بزرگی  |
| گروه روان شناسی، پژوهشکده علوم رفتاری، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران ، marabpour@rihu.ac.ir |
|
|
چکیده: (450 مشاهده) |
زمینه و هدف: علی‌رغم اینکه بسیاری از روانشناسان معنویت را یک ویژگی ذاتی انسان و مبنایی که منجر به تلاش برای درک و اتصال به ناشناخته های جهان و جستجوی معنا می‌دانند، به گفته پارگامنت معنا و مفهوم آن همواره در حال تکامل بوده و تا به امروز مطالعه مفهوم آن همچنان محققان را به چالش می‌کشد و با توجه به دامنه گسترده از تعبیرها و تفسیرها، ابهام مفهومی آن مورد توافق پژوهشگران است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل مفهوم «معنویت» در ادبیات محققین و کشف مدل مفهومی آن انجام شد.
روش‌ها: این پژوهش، به لحاظ هدف، از نوع تحقیقات بنیادین و روش آن به لحاظ رویکرد، آمیخته از نوع طرح متوالی اکتشافی (رویکرد کمی-کیفی) است. در بخش کیفی، از روش تحلیل محتوای کیفی Sieh و Shannon به روش تحلیل محتوای عرفی و قراردادی، به منظور جمع‌آوری، توصیف، دسته بندی و تجزیه و تحلیل سازه معنویت در منابع روانشناسی و در بخش کمی، از روش توصیفی-پیمایشی (نظرات کارشناسان) به منظور دستیابی به روایی مدل مفهومی معنویت و مولفه‌های آن استفاده شده است.
یافته‌ها: در جستجوی اولیه 363 مقاله و کتاب یافت شد که از بین آن‌ها برحسب معیارهای ورود به مطالعه 58 مورد به منظور جمع‌آوری تعاریف پرداخته شد. تحلیل داده‌ها منجر به 184 کد اولیه، 48 مضمون پایه، 9 مضمون سازمان‌دهنده؛ «ماهیت»، «تجربه‌گری»، «ارتباط»، «جستجوگری»، «تفکر»، «شناخت»، «رفتار»، «عاطفه و هیجان»، «پیامد» و 4 بعد اصل؛ «هسته»، «مکانیزم‌ها»، «نظام‌های پویا» و«نمودها» شد. در نهایت مدل مفهومی فرایندی «معنویت» استخراج و با استفاده از ضریب شاخص روایی محتوا (CVI) تأیید شد.
نتیجه‌گیری: علی‌رغم تعاریف و تعابیر پراکنده در علم روانشناسی، با توجه به یافته‌های پژوهش می‌توان نتیجه گرفت «معنویت» از نظر پژوهشگران، یک علم سازه‌ای غیربسیط و چندبعدی است و علاوه بر اینکه یکی از ابعاد مهم تحولی انسان است، به طور عمیق در فرایند تعاملی تحولی با دیگر ابعاد (شناختی، هیجانی، رفتاری و ...) قرار دارد. نظر به اینکه پارادایم غالب حاکم در علم روانشناسی سکولار می‌باشد، در مفهوم معنویت هم این موضوع قابل مشاهده است. |
|
| واژه‌های کلیدی: معنویت، تحول معنوی، مدل مفهومی |
|
|
متن کامل [PDF 530 kb]
(153 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي اصیل |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1403/4/23 | پذیرش: 1403/12/23 | انتشار: 1403/12/30
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
